‘De eerste keer dat ik op deze praktijk een keizersnede bij een schaap verrichtte, opereerde ik het schaap zoals ik dat had geleerd in Utrecht op de faculteit. Ik bond het schaap vast op een hek, schoor en waste het en begon aan de operatie. Niet handig, vonden mijn nieuwe collega’s: ‘Wij opereren het schaap staand. Dat gaat sneller, is hygiënischer, werkt prettiger en is minder stressvol voor het schaap”.’

Bart Geurts is dierenarts bij dierenkliniek ’t Leidse Land. Hij vertelt enthousiast over zijn ervaring met keizersnedes bij schapen. Een voorbeeld van Dierenarts&Verhaal

Staand versus liggend

Ook al klinkt het heel logisch, het is niet zo gemakkelijk om zomaar een nieuwe methode te hanteren. Pas toen een veehouder aan Bart vroeg hoe hij de keizersnede wilde uitvoeren, gaf hij zich gewonnen: ‘Als jij me helpt bij de operatie wil ik het graag staand proberen.’ Bart ervoer het als een verademing. Dankzij het werken aan een staand schaap is vooral het werk na de geboorte van de lammeren veel gemakkelijker, omdat je werkt in het ‘luchtledige’. De baarmoeder en de hechtdraad hangen in de lucht en vallen niet in de wond, zoals bij een liggend schaap zou kunnen gebeuren.

Schoon en snel

Verder zijn er veel voordelen bij een staande keizersnede. Het allerbelangrijkste is dat door staand te werken, de baarmoeder niet in de wond zakt, er minder kans is op bevuiling van buitenaf doordat de opening van de wond verticaal is en omdat de huid en de wol minder naar binnen lijken te vallen. De dierenarts opereert in knielende houding (een schaap is nu eenmaal kleiner dan een rund) en kan door het werken in de open ruimte de baarmoeder en de draad gemakkelijk hanteren. Als de lammetjes eenmaal zijn geboren, worden ze voor de ooi neergelegd. Terwijl de ooi aan de lammeren snuffelt en ze schoon likt, kan de dierenarts de wond hechten.

Liever geen keizersnede

Natuurlijk wil je eigenlijk dat het lam via de natuurlijke weg wordt geboren, maar soms is dit onmogelijk. Het lam kan te groot zijn om door het geboortekanaal te schuiven. Vooral bij stuitliggingen is de grootte van het lam moeilijk in te schatten. Bij een stokkende geboorte wordt dan eerder besloten tot een keizersnede. Ook kan er sprake zijn van een afwijkend lam of een draaiing in de baarmoeder.
Meestal begint het werpen met het onrustig worden van het schaap. Ze zondert zich af, gaat liggen en staat weer op, krabt met de voorpoten. Als de waterblaas verschijnt en er is na een uur nog geen voortgang in het werpen zal de veehouder de dierenarts erbij roepen.

Elke minuut telt

Als de dierenarts er uiteindelijk is, is het belangrijk om snel te beslissen. Bart probeert binnen vijf minuten te beoordelen of het past of niet. Bij een kopligging, is dit beter in te schatten dan bij een stuitligging. Bij een kopligging probeer je de kop bij de pootjes in het bekken te krijgen. Met een trektouwtje (achter de oren) kan de kop van het lam het bekken ingetrokken worden, daarna worden de pootjes gestrekt en komt het lam eruit. Als bij een de kont (het bekken) van het lam niet vlot in het bekken te krijgen is, dan kiest hij voor een levend lam en maakt hij alles klaar voor de keizersnede.

De operatie

Een keizersnede bij een schaap of een rund is vergelijkbaar. Als de dierenarts eenmaal besluit om te opereren, dan wordt de hals van de ooi vastgezet met een strotouwtje, zodat ze de kop gewoon kan bewegen. De ooi krijgt preoperatief antibiotica en een pijnstiller die drie dagen werkt. De huid wordt op de plek van de operatie geschoren, gewassen en ontsmet. Ook de dierenarts zorgt voor reiniging en ontsmetting van zijn handen, handschoenen en schort. De huid en spierlagen van een schaap zijn erg dun. De incisie wordt met grote voorzichtigheid gezet in achtereenvolgens de huid, de spierlagen, het buikvlies en de baarmoeder. Binnen een kwartier na de start van de operatie zijn de lammetjes eruit en worden voor de kop van het schaap gelegd. Het sluiten van de wond door het hechten van de verschillende lagen duurt ook ongeveer een kwartier. De ooi blijft meestal gedurende de hele operatie rustig staan en begint zelfs al te snuffen en te likken aan de lammetjes terwijl de wond wordt gehecht.

Grootste verschil tussen staand en liggend

Als het schaap liggend wordt geopereerd, wordt het schaap opgebonden. Ze wordt op een hek gelegd en de poten en kop worden gefixeerd. Dat is eventjes stressvol voor de ooi. Tot aan de geboorte van de lammetjes verloopt de operatie precies hetzelfde als bij een staande ooi. Zijn de lammetjes eenmaal uit de baarmoeder en is de spanning uit de buik, dan zal deze invallen. De baarmoeder valt terug in de wond en is er een kans dat ook de huid met eventueel wol in de wond valt.
Door staand te opereren, kan de baarmoeder gemakkelijk gehecht worden, omdat hij niet in de wond valt. Ook is de kans kleiner dat de baarmoeder of het hechtgaren in aanraking komen met de huid of andere delen van het schaap. De dierenarts voert de operatie knielend uit, zodat hij met rechte rug kan operen. Bij een liggend schaap, staat de dierenarts met een licht gebogen rug over het schaap.

En de winnaar is…

Er is eigenlijk maar één nadeel aan deze vorm van opereren. Een schaap dat gefixeerd is, kan geen kant op. Een schaap dat staat, zou halverwege de operatie kunnen gaan liggen of onrustig staan. Dat gebeurt echter zelden, en als het gebeurt, dan kan de operatie ook bij het liggende schaap gewoon voorgezet worden.

Bart ziet meer voordelen dan nadelen van een keizersnede bij een staand schaap. Hij raadt het iedere dierenarts aan het zelf ook te proberen.

———————————————————————————————————————————

Margo Vonk schrijft een nieuw boek en is op zoek naar dierenartsen die hieraan mee willen werken. In het boek Dierenarts&Verhaal laat ze dierenartsen vertellen over hun vak en de eigenwijze aanpak die ze daarbij kiezen. Net als in het boek Waar lopen de schapen? is ‘the making off’ op deze site te volgen.