Herder zijn lijkt niet meer van deze tijd. Een herder moest wel op stap met zijn schapen om op een goedkope manier aan voedsel te komen. Nu gaan herders op stap om de schapen aan het werk te zetten. Dat kan op vele manieren. In ‘Waar lopen de schapen?’ vertellen herders hun eigen verhaal, het verhaal van herder zijn en het werken met schapen in onze tijd.
De meeste verhalen in deze categorie staan in het boek: ‘Waar lopen de schapen?’, maar niet allemaal.
Had jij hier zin in? Na de heerlijk warme, maar wel erg droge zomermaanden rollen we zomaar in herfstachtige dagen met lage temperaturen en veel nattigheid. Ik was er niet op voorbereid.
Lekker fris
De natuur was er zeer aan toe. De regen tovert de groene zomerkleur weer even terug. Alhoewel het voor sommige gewassen misschien al te laat is. Ik ben benieuwd of iemand mij daarover bij wil praten. Wat ik zie, is dat het gras na twee dagen regen al weer groen is. De mais zie er ook weer een stuk florissanter uit en de bomen ook – de gele bladeren hebben ze laten vallen. Op de grond is de herfst dus echt al in de zomer begonnen.
Verfrissend
Wat mij vandaag overkwam is – voor mij – verfrissend. Ik schreef ooit – alweer 7 jaar geleden – een boek over onze Nederlandse herders. Ik ben er nog steeds apetrots op. Een boek schrijven doe je niet zomaar. Ik heb het in eigen beheer uitgegeven – dus dat betekent veel meer dan schrijven alleen. Er zijn zoveel leuke dingen gebeurd terwijl ik het boek aan het schrijven was én nadat ik het boek heb uitgegeven. En eigenlijk gebeuren er nog steeds heel grappige, onverwachte dingen dankzij dit boeken-schrijf-avontuur.
Met frisse tegenzin
Vanmorgen ging ik op pad met frisse tegenzin. Vorige week werd ik benaderd door iemand die was geschrokken van mijn boek. De man had al twee hoofdstukken af van een boek waar hij sinds mei 2021 aan begonnen was. Een boek over herders. Hij wilde graag met me praten over mijn boek. En dat wilde ik ook graag. Aan de ene kant vind ik het natuurlijk super leuk dat iemand met dit mooie thema aan de slag gaat. Maar aan de andere kant valt daarmee een droom in duigen. Deel II van mijn boek zal niet door mij geschreven worden.
Opfrisser
Het gesprek was super leuk. Dit nieuwe boek wordt totaal anders dan het mijne, maar zal wel net als bij mij, de herders en hun mooie werk in de natuur centraal stellen. Ik kreeg veel energie van het gesprek en ga voor het eerst sinds jaren weer aandacht besteden aan het mooie werk dat ik destijds heb gedaan voor de promotie van de Nederlandse herders. Ik weet niet of de herders er allemaal veel van gemerkt hebben, maar ik kan zien aan het gedrag van de bezoekers op mijn site dat veel mensen dankzij de site vinden waar ze in Nederland herders kunnen vinden. Dus nu wordt het tijd om de site met 101 kuddes op te frissen. Sommige linkjes zijn verouderd, sommige herders zijn gestopt* en misschien komen er zelfs nieuwe adressen bij.
Fris
Dus dat is het plan voor komende week. Zorgen dat de pagina met alle gescheperde kuddes in Nederland wordt opgefrist.
* Soms is er een trieste reden dat een link niet meer werkt. Een van de herders in het boek is Christien Mouw. Ze is niet meer.
Juist nu hartstochtelijke schaatsers hopen dat de Friese wateren dichtvriezen, is bij veel schapenhouders de lente begonnen. Bij de schaapskuddes van veel herders zijn de eerste lammetjes al in december geboren. Zodat als de kudde in april, als het gras weer groeit, op pad gaat de lammeren groot genoeg zijn om mee te kunnen met de kudde.
En dat betekent dat je nu al overal kan genieten van lammetjes. Hieronder een lijstje van een aantal bedrijven met geboortefeestjes.
Er zijn er vast nog veel meer – maar die kon ik zo snel niet vinden. Ik breid de lijst graag uit, als je data en een linkje hebt. Op Facebook is er een speciale pagina met lammetjesdagen. Je vindt er ook heel veel foto’s van lammetjes!
Staat er in deze lijst geen herder bij in jouw omgeving? kijkt dan op de sites van de herders zelf. Een opsomming van een groot aantal herders in Nederland vind je hier.
Niets is leuker dan een dagje op pad met een herder. Deze zomer heb ik voor Daphne Hogeweg van de Vrolijke schapen iets moois gemaakt en ik wil het haar graag brengen als ze aan het hoeden is. Kan ik mooi even meegenieten van haar schapen. Als ik haar ’s morgens bel, is het eerste dat ik vraag: ‘Wat ben je aan het doen?’ ‘Afwassen’.
Voor schapen is het natuurlijk helemaal geen feest, dat scheren. Schapen staan het liefst lekker ergens in de natuur te grazen met elkaar. Mensen en honden zijn een noodzakelijk kwaad. Meestal is het al wat warmer als de schapen worden geschoren. Dan is het fijn als de jas uitgaat. Schapen scheren gebeurt (meestal) maar een keer per jaar, niet iets waar je gemakkelijk aan went als schaap.
Op het moment dat ik begon aan het boek Waar lopen de schapen? was er af en toe wel wat aandacht voor herders in de pers. Niet echt veel. Meestal wat minder leuke berichten. Over gemeenten die niet langer willen samenwerken met herders om de hoge kosten. Ze stelden de kwaliteitseisen omlaag en stapten over op een loonwerker.
Zaterdag 30 januari lees ik voor op een mooie plek. Gezellig hoor!
Het ruikt heerlijk in de keuken van Schapen- en zorgboerderij ‘t Slot. Op zaterdagmiddag leest Margo Vonk voor uit het boek Waar lopen de schapen? en alles is klaar om bezoek te ontvangen. De boerderij organiseert activiteiten om te laten zien wat er allemaal kan op de boerderij… Lees verder op de site van ’t Slot.
Voorlezen uit het boek doe ik met heel veel plezier. Ook bij jou! In de stal, op school, in de bibliotheek, ik vind alles leuk. Je bereikt met het makkelijkst via e-mail.
Het leuke van een boek is dat het overal dezelfde prijs heeft, namelijk € 24,50 (excl. verzendkosten). Je kunt het bij me bestellen via de site. Om het te ontvangen volg je deze link: Klik hier. Ik stuur het zo snel mogelijk naar je toe (je hebt het binnen een tot enkele dagen).
Er zijn ook andere websites die het boek verkopen. Maar er zijn nog veel meer plekken waar je het boek zelf kan bekijken en kopen. Dat is bijvoorbeeld bij de herders en bij winkels in de buurt van mijn woonplaats.
Deze dagen wordt de landbouwbegroting besproken in de Tweede Kamer. Een goed moment om aandacht te vragen voor de beroerde wijze waarop in Nederland omgegaan wordt met het natuurbeheer en de herders die daarbij worden ingezet. In de media wordt het onderwerp goed opgepakt. Ik hoop van harte dat het onderzoek van Alterra voldoende aangrijpingspunten biedt voor natuurbeheerders en herders om langlopende contracten af te spreken tegen verantwoorde prijzen.
Positieve uitstraling
De beste reclame voor herders is positiviteit. Wie wordt er niet vrolijk van een kudde schapen met een herder en een hond? Dat is ook het doel van mijn boek: om te laten zien hoe belangrijk het is dat herders met hun kudde worden ingezet in het natuurbeheer. Ik hoop dat na lezen van het boek meer mensen in hun eigen omgeving de gescheperde kuddes (kuddes met een herder) ondersteunen.
Ga op zoek naar een herder en laat op de sociale media zien hoe leuk je dat vindt.
Natuurlijk is al die aandacht ook goed voor de verkoop van het boek Waar lopen de schapen?Promotie is zeer welkom. Niet alleen voor mij en mijn nichtje, maar ook voor de herders in het boek. Eigenlijk voor alle herders in Nederland.
Kans op een gratis boek
Bij het vakblad het Schaap maak je kans op een gratis boek als je meedoet aan de eindejaarsprijsvraag. In Landleven wordt het genoemd als een van de cadeau tips voor de feestdagen in Te Hooi & Gras.
Wat direct opvalt als wij als bezoekers mogen aanschuiven bij de herderdag van de Vereniging Gescheperde Schaapskudden Nederland in november 2015 is de ontspannen sfeer. Herders uit alle windstreken genieten samen van een educatieve dag bij de herders van Balloo in Drenthe. Het is niet altijd zo gezellig met herders onder elkaar. In het relatief kleine herderwereldje zijn vier verschillende belangenbehartigende organisaties actief. Dat zou geen probleem hoeven te zijn. Maar dat is het wel, want er is discussie over de definitie ‘authentieke’ herder en wie de enige echte vertegenwoordiger is van deze authentieke, traditionele herder. Vandaag merken we daar gelukkig weinig van. Het lijkt wel of er iets veranderd is, want vertegenwoordigers van alle gezindten zitten gebroederlijk bij elkaar.
De dag is goed gevuld
De herders zijn begonnen met de algemene ledenvergadering en wij schuiven aan als ze daar mee klaar zijn. Voor de lunch zijn er drie sprekers en ’s middags krijgen we een rondleiding op het Ballooërveld.
Geschiedenis van het Ballooërveld
De eerste spreker, Benno Strootband, vertelt over de oorspong van Balloo en het gebied er omheen. Balloo ligt op een van de uitlopers van het Drents plateau dat in de ijstijd is gevormd. Het is een wonder dat het gebied behouden is gebleven en er relatief weinig verloren is gegaan van het authentieke landschap. Dat is dankzij Defensie, die het gebied lange tijd gebruikt heeft als oefenterrein. Menig herder zou willen dat er zoveel tijd, aandacht en onderzoek in zijn terreinen wordt gestoken.
Onderzoek toekomst van de herder
Raymond Schrijver van Alterra is de tweede spreker. Dankzij de inzet van het gilde (jawel, één van de vier) doet Alterra onderzoek naar de toekomst van de herder. Sorry, de toekomst van de authentieke herder. Raymond Schrijver somt op welke eigenschappen een authentieke herder karakteriseert. Opvallende aspecten zijn het gebruik van zeldzame huisdierrassen en het zo min mogelijk netten zetten. Is dat nu echt de kern van het herdervak? Gelukkig is het een echte onderzoeker en brengt hij direct nuances aan. Het belangrijkste is dat de herder landschapsbeheer doet door op pad te gaan met de kudde.
Precies 100
Het verhaal van Raymond is nogal omvangrijk en daardoor wat onsamenhangend. Zo heeft hij ook onderzocht hoeveel herders er zijn in Nederland. Met gegevens over het aantal houders met schapen en schapenhouders met grond in natuurgebieden komt hij op ongeveer 100 houders. Heel toevallig is dat ook het aantal waar ik op uitkom na inventariseren op Google en e-mailen met herders (zonder subsidiegelden).
Marktwerking ontbreekt
Zijn onderzoek levert zeker ook een belangrijke bijdrage aan de toekomst van het herdervak. Raymond laat zien dat in de praktijk van natuurbeheer en gescheperde kuddes eigenlijk geen sprake is van marktwerking. Er zijn veel te weinig vragers. Het is dus vreemd dat terreinbeheerders, natuurbeschermers en andere landeigenaren met open aanschrijving werken. Dat kan alleen maar leiden tot prijsconcurrentie onder de aanbieders. En dat gaat ten koste van de kwaliteit. Oftewel, waarom zou een goedlopende relatie tussen terreinbeheerders en herder niet langdurig kunnen worden voortgezet? Alleen als er gegronde redeneren zijn om een contract op te zeggen en gezocht wordt naar nieuwe herders is aanbesteden opportuun. Dat zou heel veel rust geven onder de herders.
Het blijft spannend
Jammergenoeg is het nog niet helemaal zeker of dat ook de conclusie wordt van het rapport. Economen houden van vrije markten en goochelen graag met cijfers. In een recent onderzoek in Brabant bedacht Raymond dat herders gewoon met grotere kuddes moeten gaan hoeden. Op die manier zijn de kosten lager. Lager? Misschien per schaap. Maar een echte oplossing biedt het niet, omdat de opbrengsten niet stijgen.
Verhaal van een echte herder
Erich Rhöse is de laatste spreker en ook hij heeft een visie op het herdervak. Erich heeft altijd een heel duidelijke en vooral kritische mening. De zaal houdt zijn adem in. Erich begint direct goed. Een echte authentieke herder is natuurlijk de herder van vroeger. Op dertienjarige leeftijd met de kudde op pad en na twee jaar zelfstandig de bergen in. Zo is hij ooit begonnen en zo waren er veel meer herders die op trektocht met de schapen van Nederland naar Parijs trokken en maanden op pad waren. Slapen in hooibergen of tussen de schapen. Geen cent te makken. De schapencompagnie verkocht de schapen op markten in Parijs. Het zuurverdiende geld werd verbrast op de place Picalle en berooid en ruziënd trokken de herders weer op huis aan. Zo willen we het natuurlijk niet.
Hollandse herder
Vervolgens laat Erich in mooie beelden ziet hoe het wel moet. Het is hard werken, maar door gericht hoeden bereik je mooie resultaten. En Erich predikt dat de enige echte geschikte hond voor een herder de Altdeutscher Hütehund is. In Nederland is dat de Hollandse herdershond. Wel jammer dat dit ras in Nederland zeldzaam is. Het zijn mooie honden, maar de populatie is klein en het ‘hoed’gedrag moet weer helemaal terug gefokt worden. Daar gaan wel wat generaties overheen. De meeste Nederlandse herders werken met Bordercollies. Volgens Erich totaal ongeschikt. Gelukkig zijn de meeste herders het daar wel overeens: met welke hond ze hoeden, maken ze zelf wel uit. Zonder daar verder ruzie over te maken. Ik hoop dat de herders in de toekomst zo met alle verschilpunten omgaan: met respect voor elkaars mening je eigen pad volgen.
Op de grote stille heide
’s Middags lopen we in het mooie gebied van de herders van Balloo, Marianne en Albert Koopman. Kees van Son, de boswachter, laat ons zien we wat een echte grote stille heide is. Als we heel stil zijn horen we wel autoverkeer zachtjes op de achtergrond. Maar je voelt ook rust en ontzag door de uitgestrektheid. De boswachter verteld dat we op de eeuwen oude karrensporen staan. Ooit was dit de enige verbindingsweg tussen Coeverden en Groningen. Toen belangrijke steden. Het is echt een mooi gebied. Tenslotte borrelen we met heerlijke schapenworst en lamsham. Een gastvrij onthaal.
Nabrander
In de week na de landelijke herderdag zoekt het Gilde de media op met een nieuwe site en een actie ‘help de herder de winter door’. Een valide actie. Natuurlijk. Maar in alle rumoer wordt er veel negatiefs geroepen en concluderen de media dat er sprake is van oorlog op de heide. Gelukkig houden de meeste herders het hoofd koel. Probeer samen op te trekken zonder negatieve verhalen. Alleen dan heeft een moderne herder toekomst. Authentiek of niet.
Het is eigenlijk niet te geloven, maar er zijn ongeveer 100 kuddes met herders in Nederland. Via bevriende herders en wat googlen heb ik deze prachtige lijst verzameld. Alterra heeft in een onderzoek naar herders op basis van de Landbouwtellingen ook geconcludeerd dat er ongeveer 100 herders zijn. Mooi werk dus!
Maar wat zegt dat getal van 100 nu werkelijk? Lang niet alle 100 kuddes worden ingezet voor natuurbeheer. En er zijn veel meer mensen aan het werk met schapen dan deze ‘100’ suggereert.
Herders zijn er in allerlei soorten en smaken. Ik heb een poging gedaan om ze allemaal op een rijtje te zetten. Alfabetisch. Ik doe niet aan het geven van waarde oordelen. Elke herder die ik ken, probeert op zo’n goed mogelijke manier een boterham te verdienen. Daarbij is het natuurlijk belangrijk dat ze goed zijn in hun vak. Maar dat kan ik niet beoordelen.
Ik vind het zelf geweldig om met een herder en zijn kudde te wandelen en te zien hoeveel goeds ze doen in het natuurbeheer. Ik hoop dat ik met deze site en mijn boek een steentje bijdraag aan de bekendheid van herders en dat ze daarmee meer draagvlak krijgen in hun eigen omgeving.
Natuurlijk wil ik graag van elke herder een link plaatsen naar de plek waar ze hoeden of de site waar je ze kunt vinden. Extra speciaal zijn de linkjes van de herders in het boek. Begin 2018 heb ik de lijst opgeschoond. De nummering loopt niet meer door, omdat er kuddes verhuisd zijn of verdwenen. Mis jij jezelf en je kudde? Laat het dan weten!
Tip: Wil je een echte herder ontmoeten? Kijk dan even op de link achter de naam. Daar vind je Facebook of website van de kudde.
Nog toegevoegd
Naar aanleiding van de lijst met 100 herders krijg ik allerlei berichtjes. De meeste zijn zonder meer positief: ‘Het is leuk om zo’n overzicht te zien. Het kaartje is grappig. Er zijn er nog heel veel die er niet op staan.’
Enkele opmerkingen zijn bijzonder kritisch: ‘Het zijn lang niet allemaal ‘echte’ herders, dat wil zeggen, herders die echt op pad gaan met gescheperde kuddes.’ Tsja, dat schreef ik al bovenaan dit blogje. Niet elke herder is dag en nacht bij zijn schapen. Erger nog, er is bijna geen enkele herder meer dag en nacht bij zijn schapen. ’s Nachts staan de schapen in een schaapskooi of in netten in het gebied. Soms staan de schapen ook overdag grotendeels in netten. Dat is goedkoper voor de terreinbeheerder, maar natuurlijk veel minder goed voor de natuur. Tenzij het nodig is om ‘drukbegrazing’ te doen. In natuurgebieden soms nodig als er veel hersteld moet worden of bijvoorbeeld in een bos om de vogelkers terug te dringen.
Ik ben slechts bij een vierde van deze herders langs geweest. Ik heb ze gevraagd of ze het leuk vinden om bezoek te ontvangen van wandelaars en zo heb ik de lijst oorspronkelijk opgebouwd. Dus ja, er staan ook ‘herders’ in die alleen van de ene wei naar de volgende dijk lopen. Als je een echte herder wil tegen komen, check dan ook de site die achter het linkje zit. Als er geen linkje is, dan is de kans op een traditionele herder nog het allergrootst. Zo’n herder communiceert liever niet digitaal…
Cookie instellingen
Om je een optimale website beleving te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een site of over verschillende sites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
By 
