Had jij hier zin in? Na de heerlijk warme, maar wel erg droge zomermaanden rollen we zomaar in herfstachtige dagen met lage temperaturen en veel nattigheid. Ik was er niet op voorbereid.
Lekker fris
De natuur was er zeer aan toe. De regen tovert de groene zomerkleur weer even terug. Alhoewel het voor sommige gewassen misschien al te laat is. Ik ben benieuwd of iemand mij daarover bij wil praten. Wat ik zie, is dat het gras na twee dagen regen al weer groen is. De mais zie er ook weer een stuk florissanter uit en de bomen ook – de gele bladeren hebben ze laten vallen. Op de grond is de herfst dus echt al in de zomer begonnen.
Verfrissend
Wat mij vandaag overkwam is – voor mij – verfrissend. Ik schreef ooit – alweer 7 jaar geleden – een boek over onze Nederlandse herders. Ik ben er nog steeds apetrots op. Een boek schrijven doe je niet zomaar. Ik heb het in eigen beheer uitgegeven – dus dat betekent veel meer dan schrijven alleen. Er zijn zoveel leuke dingen gebeurd terwijl ik het boek aan het schrijven was én nadat ik het boek heb uitgegeven. En eigenlijk gebeuren er nog steeds heel grappige, onverwachte dingen dankzij dit boeken-schrijf-avontuur.
Met frisse tegenzin
Vanmorgen ging ik op pad met frisse tegenzin. Vorige week werd ik benaderd door iemand die was geschrokken van mijn boek. De man had al twee hoofdstukken af van een boek waar hij sinds mei 2021 aan begonnen was. Een boek over herders. Hij wilde graag met me praten over mijn boek. En dat wilde ik ook graag. Aan de ene kant vind ik het natuurlijk super leuk dat iemand met dit mooie thema aan de slag gaat. Maar aan de andere kant valt daarmee een droom in duigen. Deel II van mijn boek zal niet door mij geschreven worden.
Opfrisser
Het gesprek was super leuk. Dit nieuwe boek wordt totaal anders dan het mijne, maar zal wel net als bij mij, de herders en hun mooie werk in de natuur centraal stellen. Ik kreeg veel energie van het gesprek en ga voor het eerst sinds jaren weer aandacht besteden aan het mooie werk dat ik destijds heb gedaan voor de promotie van de Nederlandse herders. Ik weet niet of de herders er allemaal veel van gemerkt hebben, maar ik kan zien aan het gedrag van de bezoekers op mijn site dat veel mensen dankzij de site vinden waar ze in Nederland herders kunnen vinden. Dus nu wordt het tijd om de site met 101 kuddes op te frissen. Sommige linkjes zijn verouderd, sommige herders zijn gestopt* en misschien komen er zelfs nieuwe adressen bij.
Fris
Dus dat is het plan voor komende week. Zorgen dat de pagina met alle gescheperde kuddes in Nederland wordt opgefrist.
* Soms is er een trieste reden dat een link niet meer werkt. Een van de herders in het boek is Christien Mouw. Ze is niet meer.
De hond houdt alles in de gaten. De schapen, de herder en het bezoek.
Herders komen met hun schapen op de mooiste plaatsen. Plantage Willem III tussen Rhenen en Elst was ooit een tabaksplantage. Het terrein van het Utrechts Landschap is voor een deel ontbost om de hoogteverschillen, ontstaan in de laatste ijstijd, weer zichtbaar te maken. Dankzij de begrazing van damherten, gallowayrunderen, konikpaarden en schapen is het een afwisselend en halfopen gebied. Het is een rustplaats voor de grote grazers, in grote gedeelten mogen geen wandelaars mogen er niet komen. De dag dat ik met de herder heb afgesproken regent het. Toch ziet de plantage er niet troosteloos uit. Het is groots en groen. Er staan lange rijen eiken. Ooit neergezet om bij brand de verspreiding van het vuur te vertragen.
Om de herder en zijn kudde te vinden, hoef ik alleen maar de rij eiken te volgen. In het bos kom ik Hans tegen. Hans is vrijwilliger en helpt Clemens met het zetten van de flexibele afrastering. Geen klusje voor watjes. Het uitzetten van een nachtvak in dit bosrijke gebied is een flinke klus. De netten moeten langs stompen en omgevallen bomen gezet worden. Klauteren, klimmen en sjouwen is nodig om te zorgen dat het net veilig staat zodat de schapen aan het eind van de dag vastgezet kunnen worden op een stuk met veel gras om te grazen.
Verderop langs de rij eiken, zie ik de schapen in de verte. Er lopen twee honden om heen. Maar waar is Clemens? Aan het gedrag van de honden zie ik waar de herder staat. In zijn bruine jas en groene laarzen gaat hij op in de omgeving. Clemens kijkt uit over de kudde. Het ziet er precies uit zoals je verwacht: ‘Mijmerend staat de herder bij de kudde en kijkt uit over het landschap.’ Maar schijn bedriegt. Het is gewoon hard werken. Clemens kijkt of de schapen niet te veel van de jonge heide begrazen. Het is goed dat heidestruiken worden begraasd, zo worden de struiken geprikkeld om te verjongen. Ze mogen niet te veel opeten, de plant moet wel door kunnen groeien. Dankzij de schapen zijn er ook veel nieuwe heideplantjes in het ontboste gebied opgekomen. Die kleine plantjes mogen de schapen niet te veel afgrazen. Opletten dus. Clemens en de honden sturen de kudde daarom bij. Ook het bos trekt. De schapen zijn gek op Amerikaanse vogelkers, maar ze mogen alleen aan de randen van het bos wat weg grazen. De schapen eten constant en lopen ‘hun bek achterna’.
Clemens houdt ook de omgeving in het oog. In dit deel van het gebied lopen geen wandelaars met honden en is er geen verkeer. Dat maakt het wel wat rustiger dan andere terreinen. Toch zijn hier ook ‘stoorzenders’. Er komen twee jonge hengsten naar ons toe. Vorige week pakte een van deze hengsten in een wilde beweging met zijn tanden nog een schaap op van de grond. Speelsheid, maar niet prettig. Vandaag lopen ze dwars door de kudde, maar blijven ze rustig.
In een van de lage delen is een poel. Tot diep in de zomer staat daar water in. De grote grazers drinken uit deze poel of ze lopen via het ecoduct naar de uiterwaarden van Amerongen. De schapen lopen als vanzelf verder naar een open vlakte met schraalgrasland. Voor natuurbeschermers een van de mooiste stukjes natuur. Op de meeste graslanden groeien slechts één of enkele grassoorten en zijn er weinig andere plantensoorten te vinden. Op schraalgrasland groeien allerlei grassen en planten. Ideaal voor veel insecten en vlinders. Ook hier mag de kudde niet vrijuit grazen. ‘Het lijkt misschien onwillekeurig, hoe de schapen hier mogen grazen, maar dat is het niet’, legt Clemens uit. ‘De wilde margriet is op dit moment in bloei en moet zaad kunnen vormen voor volgend jaar. Daar mogen de schapen dus niet grazen. En ook van de brem mogen ze niet eten.’
Aan het eind van de ochtend, als de schapen zich volgegeten hebben, lopen we met de schapen terug het bos in naar het ‘nachtvak’ van vannacht. De schapen gaan nu bijna allemaal liggen en herkauwen. Daar maakt de herder gebruik van door zelf ook te lunchen of nog een klusje te kunnen doen. Je kunt goed zien dat de dieren vannacht ook hebben doorgegeten. De bodem van het nachtvak heeft een mooie roodbruine kleur zoals je in een bos verwacht. Buiten het vak is de bosgrond niet te zien, het oogt groen van het gras en de jonge boompjes.
Tijdens de lunch vraag ik nog eens aan Clemens of hij het bijzonder vindt om hier te mogen zijn, ‘een beetje wandelen op een van de mooiste plekjes van Nederland.’ Clemens zegt met een heel klein lachje om zijn mond: ‘Ja, dat is voor het publiek het meest zichtbare, maar het hoeden is maar één onderdeel van het werk. Als je de schapen gewoon in de rasters zou zetten, dan ontwikkelt de natuur zich niet zoals nu gebeurt. De schapen begrazen selectief doordat ik ze met de honden door het gebied stuur en we gericht nachtvakken zetten. Op plekken waar bijvoorbeeld veel berkenboompjes opkomen waardoor de heide niet goed kan groeien zetten we de nachtvakken. De kudde graast dan met ‘hoge druk’ zoals we dat noemen. Op plekken met veel boompjes maaien we die een tijdje van tevoren zodat de jonge uitlopers door de schapen kunnen worden gegeten. Vandaag is het een gewone dag zonder extra werk naast het hoeden en vakken maken. Er is echter nog zoveel meer werk dat steeds terugkomt. Bijvoorbeeld het zorgen voor de gezondheid van de schapen, het scheren van 250 schapen, de drukte rond de lammerperiode, het zorgen voor nieuwe opdrachten… Het is dus heel gevarieerd werk.’
Na de lunch wandel ik terug naar de uitgang. Ik ben na één ochtend al nat tot aan de huid. Halverwege zie ik in de schaduw onder de eiken een paar runderen staan. Ook zij schuilen voor de regen.
Na het scheren springt de Schoonebeeker een gat in de lucht.
Dat zou je toch denken. Maar zo simpel is het niet. Texelaars zijn schapen die vooral erg veel spieren hebben. ‘Waddengoud’, noemen ze het op Texel en de Texelaars zelf vinden dit het lekkerste vlees van de hele schapenwereld. Mooi zijn ze niet echt. Er zijn mensen die Texelaars vinden lijken op varkens. Meer vierkant dan rond…
Er zijn heel veel soorten schapen die bekend staan om hun ‘sterke’ spieren. Zo is de Rouge de l’Est enorm indrukwekkend, maar door die vreemde kale kop niet echt moeders mooiste. De Suffolk is ook een echt vleesschaap. In het landschap een mooi beeld dankzij de donkere kop. De meeste schapen hebben een duidelijk te onderscheiden uiterlijk en veel daarvan lopen wel ergens in Nederland (zie: Vereniging voor Speciale Schapenrassen).
De meeste herders die schapen hoeden in de natuurgebieden, kiezen voor rassen die rank en slank zijn. Op één dag moeten de schapen heel wat kilometers afleggen en ze moeten alle soorten groen kunnen verteren, niet alleen mals gras. Juist dat vele wandelen levert heerlijk vlees op, maar het is niet zo veel. De schapen zijn immers veel ranker. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn. Meestal wordt een deel van de schapen gedekt met een Suffolk of iets anders vlezigs. De lammetjes brengen dan meer op, omdat ze groter en steviger zijn en de meeste slagers meer willen betalen voor het vlees. Dat laatste is eigenlijk wel een beetje onzinnig. Vlees van een Kemp of een Drent is net zo lekker als van een Texelaar of ander vleesras. Het is maar net waar je van houdt. De smaak wordt meer beïnvloedt door de voeding, de wijze van slachten en de behandeling daarna (besterven, bereiden) dan het ras (zie: ‘Daarom eten we schaap’).
De schapen waar herders voor kiezen zijn meestal oude landrassen van Nederlandse bodem. De Mergellander, de Kemp, de Drent, de Schoonebeeker en het Veluws Heideschaap hebben eigenschappen die een herder nodig heeft. Ze worden van oudsher op schrale gebieden gehoed. Ze doen het uitstekend op heide, duin en zandgronden. Ze eten daar het gras, maar ook ander groen en stugge onkruiden, zoals brandnetels, berenklauw en jonge boompjes. En ze hebben een krachtig kudde-instinct. De schapen blijven graag bij elkaar. Ze houden elkaar en de herder in de gaten. Een herder kan in zijn eentje een hele kudde schapen met zich meenemen. Maar het is voor de herder wel makkelijk als er ook een of twee honden meelopen om een afgedwaald dier op te halen of het tempo te versnellen.
Zelfs binnen deze rassen is er nog veel verschil in gedrag. Als de schapen van de kudde van de Wylde Weide in Fochteloërveen worden geschoren is het gedrag van de Schoonebeekers het meest opvallend. De meeste schapen zijn blij als ze aan de handen van de Australische scheerders ontsnappen en zoeken snel hun kale vriendinnetjes op. Onder het lopen schudden ze zich helemaal uit: tot en met de staart. Het lijkt wel of ze even kwispelen. De Schoonebeekers laten echte blijdschap zien en springen soms meer dan een meter in de lucht.
Dit is een verhaal uit het boek ‘Waar lopen de schapen?’ Bestel (en koop) het boek nu al en krijg €5,00 korting.
De schapen komen aan bij Zuylestein. Ze worden hartelijk ontvangen. De schapen kijken vrolijk terug.
Net als vroeger loopt een herder vaak een ronde met zijn schapen. Tegenwoordig niet alleen om te zorgen dat de schapen genoeg te eten krijgen. Hoewel dat zeker een doel is, want eten moeten ze natuurlijk ook. Maar ook om te zorgen dat paden en lanen mooi open blijven en het gras en andere ongewenste opslag verdwijnen. Zo lopen de schapen van Grebbeveld schapen &zo op de Utrechtse Heuvelrug een route over landgoederen en natuurterreinen waar menig natuurliefhebber jaloers op zou worden. De schapen komen overal. Ook in rustgebieden voor wild, waar wandelaars niet mogen komen.
De schapen grazen vaker in gebieden die niet altijd open zijn voor publiek. Het landgoed Zuylestein is particulier bezit en wordt bewoond. Op sommige dagen zijn de tuinen van het landgoed opengesteld, bijvoorbeeld als de herder langs komt met zijn schapen. Dan is het ook niet moeilijk om de schapen te vinden. Op 18 mei komt de herder op Zuylestein aan en er is klein feestje georganiseerd. Bij de ingang aan de provinciale weg staan tientallen mensen al te wachten op de schaapjes. Blijkbaar vinden meer mensen het leuk om de schapen binnen te zien komen. Als ik aan kom rijden, is de groep al van verre te zien. Er zijn alleen nog geen schapen.
Niemand vind het erg om te wachten op deze zonnige dag. Het publiek is divers. Veel ouders met kleine kinderen, maar ook mensen van alle andere leeftijden zijn vertegenwoordigd. Allemaal met de fotocamera in de aanslag. Al snel arriveren de dames op een pad uit het bos Het is ze niet aan te zien dat ze al een tippel van 12 kilometer achter de rug hebben. Het verkeer wordt even stilgelegd en de kudde steekt over. Prachtig om de kudde verder te zien lopen met alle mensen er achter aan. Eenmaal op Zuylestein wordt de herder flink ondervraagd. Vooral kinderen willen veel weten. Wat ze eten, hoe ze heten, ga er maar aanstaan als herder. Clemens van Grebbeveld schapen &zo vindt het vast geen probleem. Met zijn geïmproviseerde herdersstaf: ‘een echte laat ik altijd overal staan’, vertelt hij over zijn schapen. Over het gedrag in de kudde en over zijn bedrijf, dat hij samen met zijn vrouw, kinderen en vrijwilligers runt. Voor de toeschouwers is het een aangename verpozing voor deze zonnige zondag. Voor Clemens en zijn mensen is het gewoon hard werken. Wel op een hele mooie plek.
Het is niet áltijd moeilijk om schapen te vinden. De Broekpolder in Vlaardingen is een groot gebied en dit keer heb ik vroeg afgesproken met de herder. De schapen staan nog ‘ingeschaard’ op de plek waar ze overnachten. De herder, Thomas, wacht me op bij een parkeerplaats. Thomas is trouwens al een uur bezig om netten te zetten langs de weg die het gebied omzoomt. Vanmiddag mogen de schapen daar de begroeiing in de berm begrazen. Dan is een net (als verplaatsbaar hek) om de schapen van het verkeer te scheiden wel zo veilig.
De schapen staan in een gebied met veel bomen, bosschages en genoeg gras. Even lijkt het erop dat ze daar liever blijven. Thomas hoeft echter maar een keer te roepen en de schapen roepen vrolijk terug. Ze zetten zich in beweging. Om zeker te weten of alle dames meekomen en om de afrastering te inspecteren, lopen we een rondje door hun slaapplaats. Thomas lijkt wel de rattenvanger van Hamelen. De schapen vormen een lang lint achter hem aan. Echte kudde dieren. Toch zijn ze niet allemaal hetzelfde. Jannie en Sjannie zijn twee oudere dames die steevast voorop lopen. Het liefst lopen ze in het spoor van Thomas. Zoals een hond ‘aan de voet loopt’. Ze geven af en toe met hun kop een duwtje tegen zijn hand. ‘Hier ben ik, mag ik mee?’, lijken ze te zeggen. Na een half uurtje wandelen doen ze dat ook bij mij. Voel ik me ook een beetje een herder.
We lopen voor de schapen uit naar de uitgang van het terrein en de schapen rénnen werkelijk achter ons aan. Misschien dat Meggy, de herdershond, een heel klein beetje heeft geholpen om het tempo te verhogen. Echt nodig is het niet. De hele ochtend blijven de schapen vooral de herder volgen. Zijn stem is voldoende om de schapen in beweging te krijgen en om ze mee te nemen.
De Broekpolder is een apart natuurgebied. Zo onder de rook van Rotterdam zou het allang bebouwd zijn, als het niet jarenlang gebruikt was als depot voor het havenslib. Te duur om schoon te maken. Maar zeker geschikt voor recreatie. Het is dan ook niet eenzaam om in dit gebied te lopen. Allereerst zijn daar natuurlijk al die dames met hun mooie zwarte koppen en de hond. Verder zijn er veel fietsers, joggers en wandelaars. Thomas heeft veel vrienden gemaakt de afgelopen vijf jaar. Ook wandelaars met honden lopen graag een stuk mee met de kudde. De honden blijken allemaal wel zin om Meggy te helpen met hoeden. En eigenlijk is dat best handig als we even snel over moeten steken of ruimte moeten maken voor fietsers of een ruiter met paard. Heel aparte herdershonden!
Elke hond wil de troepen bij elkaar te houden.
Af en toe is er ook weleens hond die vooral op zoek is naar een speelkameraadje en luid blaffend op de schapen afrent. Dan grijpt Thomas direct in en zet de kudde stil. De stilstaande schapen zijn niet interessant en meestal zijn de honden dan snel weer bij hun baas zodat ze aangelijnd afgevoerd worden.
De schapen worden ingezet om de berenklauw te bestrijden. Schapen vinden berenklauw een lekkernij. Thomas heeft er al een aantal filmpjes van gemaakt. Complete reuzen worden neergehaald en opgevreten. Er wordt ook geëxperimenteerd met grotere grazers. Echte Hooglanders. In Nederland hoed je niet met koeien. Je zet ze in een stuk natuurgebied met een hek eromheen. Ik ben benieuwd of je het effect op het natuurgebied kan zien. Koeien eten het liefst gras. Zou de berenklauw het terrein weer veroveren?
Overigens is de berenklauw ook in Amerika opgedoken. Amerikanen kiezen voor hun eigen aanpak. Ik geloof toch dat ik voor schapen kies.
De Schotse Hooglanders zijn gewoon koeien. Met hele grote horens. Ze lopen een vaste ronde in het natuurgebied.
Het klinkt zo gemakkelijk. ‘De schapen lopen ergens tussen Landsrade en Slenaken.’ Dat moet toch te vinden zijn? Rond twee uur zijn de schapen daar. We hebben nog genoeg tijd om iets te eten. Zou er wel iets open zijn? Dit weekend is het Pasen, dus er zal vast genoeg open zijn. Het eerste terras dat we zien, wordt onder handen genomen met de hogedrukspuit. Gelukkig, het terras is wel open en we eten een tosti. Dan gaan we echt op pad. Inderdaad zien we nog veel meer terrasjes. Die zijn wel al klaar voor het naderende Paasweekend. Elk huis met een beetje tuin heeft een terras en is open voor publiek. Hoezo toeristisch?
We begrijpen wel dat deze streek veel toeristen trekt. Glooiende heuvels, kronkelende weggetjes, lieflijke dorpjes. Maar geen schapen. We rijden wat rondjes rond Slenaken en stappen af en toe uit om echt in een dal te kunnen kijken. Dankzij de routeplanner komen we steeds weer terug op dezelfde plek. Maar we zien geen schapen. Zouden ze dan toch net achter die volgende heuvel lopen? We hebben gelukkig ook het telefoonnummer van de herder. Hij vertelt ons dat ze net op pad gaan en bij de golfbaan in Landsrade staan. Daar rijden we naartoe. Een deel van de route hadden we eerder al verkend. Niet ver genoeg dus. Maar ook bij de golfbaan zien we geen schaap. We parkeren de auto en luisteren.
Horen we ze? We weten het niet zeker. We zien niets. Toch maar weer heuvel op – nu lopend. Voor de zekerheid nemen we de fotocamera mee. Het doel is om een zeldzame bloem op de foto zetten en we hebben de herder nodig om die bloem te vinden. En inderdaad. Voor we de schapen zien, horen we ze al. Veel geblaat. Heel veel schapen groeperen zich, klaar om op pad te gaan naar Slenaken. Voor en achter een herder met een hond. Langzaam zet de stoet zich in beweging. Het is een machtig gezicht, al die schapenkontjes. Maar echt relaxed lijkt het niet. Vlak achter ons rijdt een grote vrachtwagen. Die wil er langs. De volgende twintig minuten rijdt hij langzaam achter de kudde hopend op een kans om in te halen.
Schapen in de weg.
De schapen lopen al etend en blatend in een grote groep achter de herder aan. Of is het voor de herder uit? Duidelijk is dat ze eigenlijk vooral bij elkaar willen blijven. Ooien of lammeren die wat te lang blijven grazen, worden door de hond of door de herder opgejaagd. Het is wel de bedoeling dat alle 500 schapen straks in Slenaken aankomen. We vragen de herder hoe lang het ongeveer duurt voor we op de weide zijn waar de zeldzame bloemen voorkomen. ‘Zo’. Hij bedoelt: ‘We zijn er zo’. En inderdaad, drie kwartier later zijn we op de heuvel waar de schapen weer vrij mogen grazen. Wij hebben dan dik een uur achter de kudde aangelopen en genoten van het avontuur. Want dat is het. Mensen die toevallig op de weg zijn waar de kudde langskomt, blijven staan. Met de auto of de fiets moet dat ook wel. Je kunt onmogelijk doorrijden. Wandelaars lopen een stuk mee. Toeristen die net zijn gearriveerd in hun vakantiehuis staan aan de straat te kijken. Echt iedereen lacht als ze de kudde zien. Behalve dan toch die ene vrachtwagenchauffeur. Hij is aan het werk. En de herder ook. Het is hard werken om de hele kudde veilig door het verkeer te loodsen.
En dan zijn we op de heuvel waar de zeldzame bloemen staan. Gelukkig hebben we even op internet gekeken waar we naar moeten zoeken. Nou ja zoeken. Het mag dan een zeldzaam bloemetje zijn, dat is dankzij de begrazing met schapen op deze heuvel niet echt meer zo duidelijk. Honderden gulden sleutelbloemen bloeien er. Voorzichtig, niet vertrappen. Ze staan wel op de rode lijst van beschermde soorten!
Op de rode lijst. Zeldzame gulden sleutelbloem.
Ten slotte wandelen we weer terug. Dezelfde weg die de schapen liepen. We hebben niet zo goed opgelet. Het was veel te leuk om te zien hoe de hond aan het werk was om de schapen bij elkaar te houden. Toch is het niet moeilijk om de weg terug te vinden. Overal zien we sporen van de kudde. Platgereden poep, schapenwol aan het prikkeldraad en afgevreten fluitenkruid langs de weg. We genieten van ons mooie Limburg.
Om je een optimale website beleving te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een site of over verschillende sites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
By 
